अखंड ज्योत : श्रद्धेचा दिवा

  

सिया, आजीची पंधरा  वर्षाची  नात, नुकतीच जागी झाली होती. तिला आश्चर्य वाटलं की इतक्या सकाळी आजी कशी जागी आहे? ती हळूच उठली आणि स्वयंपाकघरात गेली. तिथे आजी मोठ्या उत्साहाने काही तयार करत होती. सियाने तिला विचारले, “आजी, तू इतक्या लवकर काय करत आहेस?”
आजीने हसून उत्तर दिलं, “शारदीय नवरात्री  आहे, आणि देवीच्या स्वागताची तयारी करायची आहे! खूप कामं आहेत, म्हणून लवकरच सुरुवात केली.”
सिया कुतूहलाने म्हणाली, “काय तयारी करायची असते आजी? तू इतकी काळजी का घेतेस? अगं  तुझी तब्येत जास्त महत्वाची  आहे . तू दग  दग  नको करू .. आपल्याकडे त्या  मावशी येतात त्यांना आपण सांगू , माझी  आई त्यानाच  सांगते ”
आजीने हसत तिच्या केसांवरून हात फिरवला आणि सांगायला सुरुवात केली. “सिया, शारदीय नवरात्री देवीची उपासना करण्याचा सण आहे. या काळात देवीचे नऊ रूपं पूजली जातात, आणि प्रत्येक रूपाच्या पूजा, प्रसाद, आणि वेगवेगळ्या विधी असतात. त्यासाठी तयारी केली पाहिजे. मी सध्या देवीच्या नंदादीपासाठी नवीन वाती  तयार करत आहे. आपल्याला आपल्या घरी आता अखंड नंदा दीप लावायचा आहे ."
" आजी आपल्याकडे ती लाईट पेटणारी ईलेक्ट्रिक समई आहे तीच आपण लावू .. तेल - वात  काही नको . हात चिकट होणार नाहीत व ते विजण्याचे  काही टेन्शन  नाही ." सिया  आनंदाने समई आणायला गेली .    
" सिया बेटा आपल्या घरी आदिशक्तीचं आगमन  होणार आहे . नंदादीप हा प्रकाश देणारा  साधा  सुधा  दिवा  नाही .  देवीसमोरील  नंदादीप आहे तो आपल्या मनाला शांत करतो हजारो लखलखणारे दिवे चमचमणाऱ्या लाईटच्या माळा या सगळ्यांमध्ये  आपले मन  शांत करण्याची ताकद नाही पण देवघरांमध्ये चोवीस  तास अखंड तेवणारा दिवा  याचा सोनेरी प्रकाश याची सोनेरी आभा आपल्या मनामध्ये आत आत झिरपत जाते समई याचा अर्थ  आहे आईसम. ज्या  प्रमाणे आई  आपल्याला मार्गदर्शन करते आपल्याला आपली प्रकाश वाट मोकळी करते आणि आपला जीवनाचा  सुंदर मार्ग दाखवते   अशी ही समई म्हणून लग्नामध्ये सुद्धा मुलीला समई भेट देतात कारण तिच्या संसारा मध्ये ही आई चं काम करते म्हणून शांत अशीही तेवत राहणारी मंद ज्योत  मनात साठलेल्या अनेक वादळाला शांत करते .  भरकटलेले मन देवघरातील समई शांत करते. अडचणींवर मात  करायला शक्ती देते , समई चा  मंद प्रकाश  पुढे जाण्याचा मार्ग दाखवतो. मनाला आलेले काजळी दूर करून नवीन उमेदीने प्रकाश देण्याची प्रेरणा हा नंदादीप आपल्याला देतो”
सिया अजूनही विचारात होती. “पण आजी,  आम्ही तर नवरात्रीत घराची पूर्ण साफ सफाई  करतो  ”
 
आजीने थोडं थांबून सियाच्या डोळ्यांत पाहिलं. “सिया, सण म्हणजे केवळ बाह्य सजावट नाही, तो आपल्या मनाचं शुद्धीकरण करतो. नवरात्रीत आपण देवीची पूजा करतो, पण त्याचवेळी आपलं मनही शुद्ध करायचं असतं. तयारी करताना मनात सकारात्मक विचार आणून प्रत्येक गोष्टीत प्रेम आणि श्रद्धा ओतायला हवं.”
सियाला अजून नीट समजत नव्हतं, पण तिने आजीच्या उत्साहाचा एक भाग व्हायचं ठरवलं. ती आजीला विचारू लागली, “आजी, मला काय करू देशील? मी कशी मदत करू शकते?”
“सिया,” आजी म्हणाली, “तू हे लक्षात ठेव, नवरात्रीची तयारी म्हणजे केवळ घर सजवणं नव्हे, ती आपल्या मनातील श्रद्धेला जागृत करण्याची आणि मनाला निर्मळ करण्याची प्रक्रिया आहे. देवीच्या पूजेत हृदयाचा शुद्ध विचार आणि भक्ती हवी.”
सियाला आता समजायला लागलं होतं की नवरात्रीची तयारी केवळ बाह्य कृती नव्हती, तर तिच्या मनाला आणि भावनांना शुद्ध करणारी एक साधना होती.
आजी, म्हणजे नंदादीप हे फक्त एक दिवा नाही, तो आपल्याला आत्मविश्वास, श्रद्धा आणि धैर्य देतो, असं आहे का?”
आजी आनंदाने म्हणाली, “हो सिया! नंदादीप ही फक्त एक परंपरा नाही, तो श्रद्धेचा आणि आत्मविश्वासाचा प्रतीक आहे. तो अखंडपणे तेवत राहतो, तसंच आपल्यालाही प्रत्येक अडचणींना धीराने सामोरं जायचं असतं. जेव्हा नंदादीप अखंड तेवतो, तेव्हा तो आपल्या मनातल्या अंध:काराला दूर करून आपल्याला आशेचा प्रकाश दाखवतो.”
सियाला आता नंदादीपाचं खरं महत्त्व समजलं होतं. तिने ठरवलं की यावर्षी ती स्वतः नवरात्रात नंदादीप लावेल आणि देवीची श्रद्धेने पूजा करेल.
आजीने सियाच्या हातात एक लहानसा दिवा ठेवत म्हटलं, “हा दिवा लाव, सिया. तो तुला नेहमी मार्गदर्शन करेल.”
सिया आनंदाने दिवा घेतला आणि त्याला लावण्यास सज्ज झाली. तिच्या मनात आता नंदादीपाच्या ज्वालेसारखी श्रद्धेची, धैर्याची आणि आत्मविश्वासाची ज्योत प्रज्वलित झाली होती.
आपल्या नातीला हे सर्व सांगताना  आजीच्या चेहऱ्यावर समाधान आणि सियाच्या चेहऱ्यावर श्रद्धेचा तेजस्वी प्रकाश होता. नंदादीपाच्या महत्त्वाची खरी शिकवण ही मनातल्या अंधाराला दूर करण्यासाठी असते, हे सियाला पूर्णपणे उमगले होते.
आजी आणि नात  दोघी देवीच्या पूजेसाठी तयार झाल्या. नंदादीपाची ज्योत मंदपणे तेवत होती, आणि आजीच्या चेहऱ्यावर समाधानाची आणि भक्तीची झलक होती.
x